Het verhaal van Kjeragbolten
Een reis door tijd en natuur
100 jaar Kjeragbolten
In 2025 vieren we de 100e verjaardag van de allereerste foto van Kjeragbolten. In 1925 werd deze iconische steen vereeuwigd door Thomas Peter Randulff, een bankmanager en enthousiast lid van de plaatselijke trekkingvereniging. Kjeragbolten is een rotsblok van vijf kubieke meter, ingeklemd in een spleet op bijna 984 meter boven Lysefjorden, en trekt elk jaar duizenden bezoekers van over de hele wereld.
Maar wist je dat Nesatindane, op slechts een paar honderd meter van Kjeragbolten, de oorspronkelijke bestemming was voor veel van de eerste bezoekers? Voor degenen die per boot over de Lysefjord voeren, was het machtige Kjeragmassief - vaak de “Majesteit van de Lysefjord” genoemd - de belangrijkste attractie in het binnenste deel van de fjord. Bovenop het dramatische landschap bij Nesatindane hadden bezoekers een spectaculair panoramisch uitzicht over de Lysefjord. Vandaag de dag is dit nog steeds een perfecte plek voor iedereen die op zoek is naar een veiliger maar even indrukwekkend perspectief.
In 2025 nodigen we je uit om het honderdjarig bestaan te vieren door zowel Kjerag als Nesatindane te bezoeken - ervaar de magie, geschiedenis en natuurlijke schoonheid die generaties hebben betoverd.
Kjerag: Van verborgen juweel tot wereldwijd icoon
Nationaal-romantische invloeden Vroege ontdekkingsreizigers
De geschiedenis van Kjerag gaat ver terug in de tijd en de krachtige aanwezigheid heeft de mensen die er wonen altijd geboeid. De naam Kjerag (oorspronkelijk “Kiragg”) zou afkomstig zijn van de kleine stroompjes die langs de rotswand naar beneden storten en die lijken op het smerige haar van een jonge geit wanneer de waterval zich verspreidt.
Tijdens de natievorming van Noorwegen in de 19e eeuw - ook wel de Romantische periode genoemd - portretteerden kunstenaars en schrijvers de Kjerag en Lysefjorden als dramatische landschappen vol esthetische en mystieke waarde. Een van de vroegste artistieke afbeeldingen is een schilderij van Lehmann uit het begin van de jaren 1820. In 1866 schreef de Franse schrijver Victor Hugo over Lysefjorden:
“Lysefjorden is de angstaanjagendste van alle kliffen die op gangen lijken. (...) Soms hoor je donder zonder een wolkje aan de lucht; een lichtstraal barst uit de rotswand op duizend tot vijftienhonderd voet boven de zee. Deze bliksem flitst op en trekt zich terug als een boemerang.”
Het fenomeen dat plaatselijk bekend staat als “Kjeragsmellet” (de Kjerag knal) is een uitbarsting van waterdamp vanaf de rotswand, die naar verluidt vooral zichtbaar is bij oostenwinden van een bepaalde sterkte.
Met de komst van stoomschepen aan het eind van de 19e eeuw werd de fjord toegankelijk voor een breder publiek en begonnen plaatsen als Kjerag en Nesatindane meer aandacht te trekken.
“Kjerag i Lysefjorden”, geschilderd door Carl Peter Lehmann tussen 1820 en 1825
bron: Nasjonalmuseet/Høstland, Børre
bron: Stavanger Turistforening, årbok 1925
De eerste foto van Kjeragbolten
In 1925 nam Thomas Peter Randulff de eerste bekende foto van Kjeragbolten. Randulff, een fervent wandelaar en lid van de Stavanger Trekking Association, had ongeveer 25 jaar eerder al geholpen om Preikestolen op de kaart te zetten.
Begin 1900 was hij een drijvende kracht achter de plannen voor een toeristische weg die Lysebotn met Telemark zou verbinden - een project waarvan hij geloofde dat het de regio zou openstellen voor een geheel nieuw soort toerisme. Hoewel het project nooit werd gerealiseerd vanwege financiële en politieke uitdagingen, legden zijn visies en zijn werk om wandelpaden en trekkershutten in het gebied aan te leggen de basis voor de ontwikkeling van toerisme in de toekomst.
Hij ontdekte het rotsblok tijdens een familiereis in 1925 en beschreef het als een “kleine erwt” die vastzat in een spleet zo'n 700 meter boven de fjord. De foto, waarop zijn broer Bernhard Randulff en een plaatselijke gids te zien zijn, werd datzelfde jaar gepubliceerd in het jaarboek van de Stavanger Trekking Association, waardoor de belangstelling voor de Kjeragbolten onder plaatselijke bergliefhebbers werd aangewakkerd. Hoewel de kei niet meteen een populaire wandelbestemming werd, zou deze foto uiteindelijk de basis leggen voor zijn latere faam.
bron: Fotoalbum van de familie Randulff
De impact van waterkracht
Vanaf de jaren 1950 hadden waterkrachtprojecten een grote invloed op de groei van Lysebotn en de Lysefjordregio als geheel. Nieuwe krachtcentrales die in de bergen werden gebouwd, waren cruciaal voor de elektriciteitsvoorziening van de regio en hielpen Lysebotn te vestigen als bloeiende gemeenschap. Later, in 1984, Lysevegen werd geopend als onderdeel van het Tjodan-elektriciteitscentraleproject. Met zijn adembenemende 27 haarspeldbochten tussen Lysebotn en Øygardstøl maakte Lysevegen het mogelijk om van Sirdal naar Lysefjorden te rijden - een revolutie in de toegang tot het Kjerag Plateau en de omliggende berggebieden.
De “Lyse” kronkelt langs Øygardsbrekkå, tussen Lysebotn en Øygardstøl.
Kjerag als hub voor klimmen, basisspringen en wandelen
Het rotsklimmen in de Lysefjord groeide gestaag in populariteit, waarbij de steile Kjerag-wand tot de meest uitdagende beklimmingen van Noorwegen behoorde. In de zomer van 1980 bereikten vier klimmers - Mike Blenkinsop, Richard Thomas, Nils Engelstad en Bjarne Schmidt - de eerste geregistreerde beklimming van Kjerag. Vandaag de dag zijn er meer dan 30 gevestigde routes op Kjerag, elk minstens 500 meter hoog. Het beste klimseizoen is juli en augustus.
Aan het eind van de jaren 1980 kwam het georganiseerde toerisme op gang. Na het zien van Randulffs foto uit 1925, Kjell Helle Olsen en Leif Solheim van de Stavanger Trekking Association naar Kjerag en “herontdekte” Kjeragbolten. In 1990 verscheen een foto van Leif staand op het rotsblok als centerfold in het outdoormagazine Fjell en Vidde, en trok wereldwijd de aandacht. De Stavanger Trekking Association bouwde en markeerde al snel een nieuw pad naar het Kjerag-massief, Nesatindane en Kjeragbolten, en bezoekers begonnen massaal naar het gebied te trekken.
Dankzij de torenhoge kliffen en dramatische drop-offs werd Kjerag ook een belangrijke plek voor BASE-jumpers, wat adrenalinezoekers van over de hele wereld aantrok. Deze machtige berg, die bekend staat als de “Majesteit van de Lysefjord”, werd al snel een spannend, avontuurlijk alternatief voor de al drukbezochte Preikestolen verderop in de fjord.
In 1994, Stein Edvardsen werd de eerste BASE-jumper die van de Kjerag-wand sprong. Kjerag kreeg al snel een reputatie als een van “s werelds belangrijkste bestemmingen voor BASE-jumpen, dankzij de spectaculaire en uitdagende verticale kliffen. Ondanks de risico's van de sport heeft het BASE-jumpen - vooral het legendarische jaarlijkse evenement dat bekend staat als ”Heliboogi" - geholpen om Kjerag internationaal op de kaart te zetten.
Een plaatselijke legende beweert dat een enorme rotsverschuiving uit het Kjerag massief Geitaneset, Een landtong die uitsteekt in de fjord aan de voet van de berg. Vroeger diende deze landtong als lente- en zomerweide voor geiten en koeien, maar tegenwoordig wordt het gebruikt als landingsplaats voor BASE-jumpers, die dan per boot worden opgepikt om terug te keren naar Lysebotn.
Ondertussen, Nesatindane, ooit de belangrijkste bestemming op het Kjerag-plateau, is enigszins overschaduwd door het rotsblok. Dit spectaculaire uitkijkpunt biedt een meer traditionele natuurervaring en is ideaal voor wie zich liever niet op de Kjerag boulder zelf waagt of aan extremere sporten deelneemt.
Toeristische ontwikkeling in Lysebotn
Met de bouw van Lysevegen in 1984 groeide Lysebotn uit tot een belangrijk toeristisch knooppunt. Een veerdienst op de Lysefjord, de bouw van de Ørneredet restaurant bij Kjerag en de uitbreiding van lokale accommodaties in Lysebotn - waaronder een camping, een trekkershut en een bed & breakfast - zijn slechts enkele van de initiatieven die Lysebotn en de Lysefjord als geheel toegankelijker hebben gemaakt voor onvergetelijke natuurervaringen.
bron: Stavanger Aftenblad, 26. mei 1995
Toenemend toerisme leidt echter ook tot meer slijtage. Stiftelsen Kjerag, opgericht in 2001, verantwoordelijk voor parkeren, faciliteiten en bezoekersinformatie - werk dat later werd voortgezet door Lysefjorden Utvikling in 2005. In 2003, Frafjordheiane werd aangewezen als beschermd landschapsgebied en het beheersorgaan, SVR, identificeerde Kjerag als een cruciale toegangspoort. De Stavanger Trekking Vereniging is verantwoordelijk voor het onderhoud van het pad om veilig te kunnen reizen en erosie te minimaliseren. In de loop der jaren heeft het pad meerdere verbeteringen ondergaan, waaronder de toevoeging van stenen trappen die door Sherpa's uit Nepal zijn gebouwd.
In 2020 werd Kjerag een van de eerste wandelbestemmingen in Noorwegen die de Noorse wandeltocht status, met steun van het Noorse milieuagentschap. Verschillende belanghebbenden blijven samenwerken om een evenwicht te vinden tussen toerisme en natuurbehoud in het Kjerag-gebied, zodat ook toekomstige generaties deze opmerkelijke berg kunnen ervaren en waarderen.
Kjerag: een reis door tijd en natuur
De verjaardag van dit jaar is de perfecte gelegenheid om de rijke geschiedenis van Kjerag te vieren en de vele avonturen die het te bieden heeft te laten zien. Of je nu wilt wandelen naar Nesatindane voor een panoramisch uitzicht op Lysefjorden, sta op het iconische rotsblok of geniet gewoon van de grootsheid van het fjordenlandschap tijdens een overnachting in Lysebotn, 2025 is het jaar om te ontdekken wat Kjerag en Lysefjorden allemaal in petto hebben. Laten we honderd jaar geschiedenis, natuur en avontuur vieren!
Het project 100 jaar Kjerag wordt ondersteund door de gemeente Sandnes.
Partners en belangrijke bronnen:
- Stavanger Trekking Vereniging
- Thomas Peter Randulff, kleinzoon van bankmanager Thomas Peter Randulff
- Kjell Helle-Olsen, voormalig algemeen directeur van de Stavanger Trekking Association
- Stavanger Aftenblad (o.a. journalist Tor Inge Jøssang)
- Per Arne Svanes
- ...en nog veel meer
